sociale zekerheid: sociale verzekeringen en voorzieningen.

Hoe zit het met de sociale zekerheid als iemand (tijdelijk) niet zelf voor zijn inkomen kan zorgen, bijvoorbeeld door werkloosheid of ziekte? In Nederland hebben we een stelsel van sociale wetgeving om deze mensen toch zekerheid te bieden. Het systeem voor sociale zekerheid bestaat uit twee groepen: sociale verzekeringen en sociale voorzieningen. De uitvoering van de sociale wetgeving - in de praktijk: de toekenning en uitbetaling van uitkeringen - wordt gedaan door verschillende uitvoeringsorganisaties.

Op deze pagina

• sociale verzekeringen
• sociale voorzieningen
• uitvoeringsorganisaties
• de nederlandse arbeidsinspectie

sociale verzekeringen

De sociale verzekeringen zijn onderverdeeld in de volksverzekeringen en de werknemersverzekeringen. Iedereen in Nederland is verplicht verzekerd voor de volksverzekeringen: de Algemene ouderdomswet (AOW), de Wet langdurige zorg (WLZ), de Algemene Kinderbijslagwet (AKW) en de Algemene nabestaandenwet (Anw). Iedereen die in Nederland in loondienst werkt, is verplicht verzekerd voor de werknemersverzekeringen: de Werkloosheidswet (WW), de Ziektewet (ZW) en de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). 

Een aparte, maar ook verplichte verzekering is de Zorgverzekeringswet (Zvw).

De sociale verzekeringen worden gefinancierd uit premies die de werkgevers inhouden op het loon en afdragen.

sociale voorzieningen

Wie niet in aanmerking komt voor een uitkering via een sociale verzekeringswet of een uitkering ontvangt die te laag is om van te kunnen leven, kan een beroep doen op een van de sociale voorzieningen. Er zijn inkomensaanvullende voorzieningen, zoals de bijstand en de Wet Wajong, en er zijn inkomensondersteunende voorzieningen, zoals de toeslagen van de Belastingdienst.

De uitkeringen uit de sociale voorzieningen worden betaald uit de belastinginkomsten (de algemene middelen) van de Rijksoverheid. 

Tot de sociale voorzieningen behoren:

• de Participatiewet

• het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz)

• de Toeslagenwet (TW)

• de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wet Wajong)

• de Wet inkomensvoorziening voor oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW), 

• de Wet inkomensvoorziening voor oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ)

• de Wet inkomensvoorziening voor oudere werklozen (IOW)

De belangrijkste inkomensondersteunende voorzieningen zijn:

• de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015)

• de toeslagen van de Belastingdienst/Toeslagen

uitvoeringsorganisaties

De uitvoeringsinstanties die in Nederland de afspraken over sociale zekerheid uitvoeren, verzorgen onder andere de toekenning en betaling van uitkeringen: 

• Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV): voor de uitvoering van de werknemersverzekeringen WW, WIA (IVA en WGA), Wajong, WAO, WAZ, Wazo, ZEZ, Ziektewet en Toeslagenwet. Daarnaast verzamelt en beheert UWV gegevens over de arbeidsmarkt.

• Sociale Verzekeringsbank (SVB): voor de uitvoering van de sociale verzekeringswetten en een aantal andere regelingen met een sociaal karakter, zoals de AOW, Anw, de kinderbijslag en het persoonsgebonden budget (PGB). Ook de website Mijnpensioenoverzicht.nl valt onder de verantwoordelijkheid van de SVB. 

• gemeentelijke sociale diensten: voor de beoordeling en verzorging van een aantal uitkeringen voor mensen zonder werk, zoals de Participatiewet, de IOAW of IOAZ en de Bbz. Daarnaast is de gemeente verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wmo 2015.

Daarnaast vervullen de volgende instellingen een belangrijke rol:

• werkpleinen: op het Werkplein werken de gemeente en UWV samen. Vaak zijn er in hetzelfde gebouw ook andere organisaties met diensten op het gebied van werk, opleiding en re-integratie te vinden, zoals uitzendbureaus, jongerenloketten, mobiliteitscentra, re-integratiebedrijven, scholen en opleidingscentra. Welke organisaties er precies op een locatie zitten, verschilt per Werkplein. 

• zorgverzekeraars: voor de uitvoering van de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de aanvullende verzekeringen tegen ziektekosten.

• Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ): neemt de indicatiebesluiten waarin staat op welke zorg mensen op grond van de Wet langdurige zorg (Wlz) recht hebben. De zorgkantoren helpen vervolgens bij het inkopen van de juiste zorg.

werkcentrum

Het is de bedoeling dat in alle 35 arbeidsmarktregio’s een Werkcentrum komt, waar het voor werkgevers eenvoudiger wordt om hulp en advies te vinden over personeelsvraagstukken of scholing van werknemers. Werkzoekenden kunnen bij het Werkcentrum aankloppen voor werk en de juiste scholing. Op dit moment zijn er al een aantal regio’s met een Werkcentrum waarin overheidsinstanties, UWV, gemeenten, het bedrijfsleven, vakbonden en onderwijsorganisaties samenwerken. In de toekomst zal iedere arbeidsmarktregio dus een dergelijk centrum krijgen. Meer informatie vind je op Rijksoverheid.nl.

de nederlandse arbeidsinspectie

De Nederlandse Arbeidsinspectie is toezichthouder op het terrein van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dat toezicht is gericht op de naleving van de wet- en regelgeving over arbeidsomstandigheden, de arbeidsmarkt, arbeidsverhoudingen en het sociale zekerheidsstelsel. Daarnaast onderzoekt ze de werking van het stelsel van sociale zekerheid en signaleert ze ontwikkelingen en risico’s op de beleidsterreinen van het ministerie van SZW. Ook werkt de Inspectie op het gebied van pgb- en declaratiefraude als opsporingsorganisatie voor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.