Een klokkenluider is iemand die vermoedens heeft van misstanden bij een organisatie of bedrijf, en daarvan melding maakt. Onlangs is de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk) in werking getreden, die de Wet Huis voor klokkenluiders vervangt. Voor veel werkgevers betekent dit dat zij een interne meldprocedure voor (vermoedens van) misstanden moeten opzetten, of hun huidige procedure moeten aanpassen aan de nieuwe wet. Dat moeten zij voor 17 december 2023 gedaan hebben.
Op deze pagina
- wat is klokkenluiden?
- wet bescherming klokkenluiders (wbk)
- interne meldregeling
- rechten van de klokkenluider
wat is klokkenluiden?
Klokkenluiden is het melden van misstanden in een bedrijf of organisatie. De melding moet betrekking hebben op een misstand met een maatschappelijk belang. Meestal gaat de situatie meerdere mensen aan, komt de misstand regelmatig voor en kunnen de gevolgen ernstig zijn. Ook kan er sprake zijn van:
-
een overtreding van de wet
-
gevaar voor de volksgezondheid
-
gevaar voor de veiligheid van personen
-
gevaar voor de aantasting van het milieu
-
gevaar voor het goed functioneren van de organisatie door onbehoorlijk handelen of nalaten.
Iemand kan een melding doen als hij zelf heeft meegemaakt (of bewijs heeft van het feit) dat er iets mis is. Hij moet wel een werkrelatie met het bedrijf in kwestie hebben. Dat wil zeggen dat hij:
-
in dienst is (geweest) bij de organisatie waar de situatie zich voordoet
-
daar bijvoorbeeld als zzp'er, uitzendkracht, stagiair of vrijwilliger werkt of heeft gewerkt
-
via zijn eigen werk direct te maken heeft met de organisatie waar de situatie zich voordoet.
wet bescherming klokkenluiders (wbk)
Het melden van misstanden kan grote gevolgen hebben voor de klokkenluider. Om klokkenluiders te beschermen is er wetgeving, waarin ook voorschriften voor werkgevers staan, zoals het maken van een klokkenluidersregeling. Op 18 februari 2023 is de Wet bescherming klokkenluiders in werking getreden, maar werkgevers in de private sector met 50 tot 249 werknemers hoeven pas vanaf 17 december 2023 aan de nieuwe eisen te voldoen. De nieuwe wet is een implementatie van een Europese Richtlijn en vervangt de Wet Huis voor klokkenluiders.
De Wbk verandert het volgende:
> naast werknemers en ambtenaren worden ook vrijwilligers (die een vergoeding krijgen), stagiairs, zzp’ers, (onder)aannemers, aandeelhouders en sollicitanten door de nieuwe richtlijn beschermd. Zij kunnen voortaan ook een melding doen bij het Huis voor Klokkenluiders
> ook mensen die melders helpen, zoals vertrouwenspersonen, familieleden en vakbondsvertegenwoordigers, worden beschermd door de richtlijn
> klokkenluiders kunnen rechtstreeks extern (buiten de eigen organisatie) melding doen van een misstand. Voorheen gold de verplichting om eerst intern een melding te doen
> de definitie misstand is uitgebreid en omvat nu ook schending van inbreuken op het recht van de Europese Unie, dreigende misstanden en (dreigende) schending van interne regels van de werkgever
> de eisen waaraan de interne meldprocedures moeten voldoen zijn aangescherpt
> de bewijslast is verschoven. De werkgever moet aantonen dat een benadeling van de melder geen verband houdt met de melding. Voorheen moest de klokkenluider zelf aantonen dat hij werd benadeeld vanwege de melding.
Kijk op Wetbeschermingklokkenluiders.nl en Huisvoorklokkenluiders.nl voor meer informatie.
interne meldregeling
Heb je minimaal vijftig medewerkers, dan ben je wettelijk verplicht om een klokkenluidersregeling ofwel interne meldregeling te hebben. Het gaat hierbij niet alleen om medewerkers met een dienstverband, maar om iedereen die voor jou werkzaam is - dus ook: oproepkrachten,
uitzendkrachten, gedetacheerden, (onder)aannemers, zzp’ers en stagiairs. In de meldregeling moet in ieder geval staan:
-
wanneer er sprake is van een misstand (met als uitgangspunt de wettelijke definitie daarvan)
-
hoe en bij wie in het bedrijf de klokkenluider de misstand moet melden
-
hoe de melding vervolgens wordt behandeld (de procedure)
-
dat de melding vertrouwelijk wordt behandeld als de melder aangeeft dat hij dat wil
-
dat de werknemer een adviseur in vertrouwen mag nemen om advies in te winnen.
De inwerkingtreding van de Wet bescherming klokkenluiders betekent dat veel werkgevers hun bestaande interne meldprocedure op bepaalde punten moeten aanpassen, zoals:
- het begrip 'werknemer' en de definitie van 'misstand'
- op welke manier een melding kan worden gedaan
- de termijn waarbinnen de melder een ontvangstbevestiging moet krijgen (zeven dagen)
- de termijn waarbinnen de melder moet worden geïnformeerd over de beoordeling en eventuele opvolging van de melding (binnen drie maanden)
- hoe de melding kan worden gedaan (zowel schriftelijk als mondeling)
- op welke manier een anonieme melding of een externe melding kan worden gedaan
- dat er een speciaal register voor het registreren van meldingen is.
De ondernemingsraad, personeelsvertegenwoordiging of - als deze er niet zijn - de meerderheid van de medewerkers hebben instemmingsrecht op de interne meldregeling.
rechten van de klokkenluider
Een klokkenluider kan bij het Huis voor Klokkenluiders terecht voor hulp en informatie over de wijze waarop hij een misstand kan melden.
Een werkgever mag de klokkenluider niet ontslaan of op andere wijze benadelen tijdens het onderzoek en na de uitkomst daarvan. De klokkenluider moet dan wel te goeder trouw zijn en zorgvuldig hebben gehandeld.
Als de medewerker van mening is dat hij is benadeeld door de werkgever vanwege de melding, kan hij een verzoek indienen voor een onderzoek. Dit kan ook als er niets wordt gedaan met de interne melding.
In geval van een onderzoek is de werkgever verplicht inlichtingen te geven en ook inzage te geven in de stukken die nodig zijn voor het onderzoek.
